اساس‌نامه تیم رباتیک آزاد
محتویات
رباتیک ازاد چیست؟
- دانش رباتیک، دانش ساخت و توسعه ربات می‌باشد که شاخه‌ای ترکیبی متشکل از نرم‌افراز، هوش مصنوعی، برق و مکانیک، زیست‌شناسی، شیمی، فیزیک است که هدف آن بهبود ،کمک،سرعت بخشیدن و راحتی زندگی انسان‌هاست.
امروزه شاهد انحصار در تمامی زمینه‌های دانش از جمله رباتیک و نرم‌افزار و ... هستیم. رباتیک آزاد مانند نرم‌افزار آزاد با هدف آزادسازی دانش رباتیک ایجاد شده است. رباتیک آزاد وابسته به شخص، گروه یا حکومتی نیست، بلکه جامعه پشتوانه رباتیک آزاد است، به گونه‌ای که رباتیک آزاد بر اساس نیاز جامعه و همکاری افراد جامعه ( دارندگان دانش – علاقه‌مندان دانش – نیازمندان دانش ) شکل می‌گیرد. در رباتیک آزاد ، جامعه علاوه‌بر تولید‌کننده‌ی دانش و محصولات ( ربات،کد‌هعای منبع ربات،شبیه‌سازها،ابزارها و ...) ،مصرف‌کننده،آموزش‌دهنده و حامی آن نیز می‌باشد . برای آشنایی بیشتر با این روش معرفی‌نامه بنیاد دانش آزاد بخش تعاریف دانش آزاد را مطالعه کنید.
چرا رباتیک آزاد؟
کاهش هزینه‌ها
دردسترس بودن دانش هزینه‌هایی چون هزینه‌ی آموزش و هزینه‌ی دانش ساخت محصولات مرتبط را نسبت به سیستم انحصاری به شدت پایین می‌آورد به‌دلیل اینکه برای آموزش/یادگیری نیازی به صرف هزینه نیست و دانش ساخت محصولات به صورت آزاد دراختیار است لذا تنها هزینه‌ی قابل پرداخت هزینه‌ی خرید قطعات و بعضی ابزار‌هاست.
هزینه‌های آموزش نیروی متخصص
۱- با فرض ممکن بودن، نیروهای علاقه‌مند به دانش رباتیک به سختی و با صرف هزینه‌های زیاد می توانند در این زمینه کسب دانش کنند.
۲- در بسیاری از موارد نیروی متخصص برای کسب دانش‌های بالا در زمینهی دانش‌های پیشرفته، مجبور به فعالیت در سیستم‌های انحصاری می‌شود و باز در بسیاری از موارد به دلیل نبود تجهیزات لازم برای استفاده از دانش پیشرفته‌ی خود، مجبور به ماندن در سیستم‌های انحصاری می‌شود. مهاجرت برای کسب دانش و کار یکی از اثرات دانش‌های فوق محرمانه است.
هزینه‌های تحقیقاتی
۱- امروزه بعضی از زمینه‌های دانش به عنوان دانش‌های پیشرفته شناخته می‌شوند. دستیابی به دانش‌های روز دانش‌های پیشرفته، با مشکلات بسیاری روبه‌رو است. از این رو کشورهای مختلف بجای به اشتراک‌گذاری این دانش‌ها با یکدیگر، سعی در کسب انفرادی این دانش‌ها می‌کنند. این روند، هزینه‌های بسیاری را به جامعه تحمیل کرده و دانش‌های پیشرفته را در زمره‌ی دانش‌های گران‌قیمت درآورده است. حال آنکه بسیاری از این هزینه‌ها بیهوده بوده و فقط بخاطر تمایلات انحصارطلبانه‌ی صاحبان آن، به جامعه تحمیل می‌شود.(اختراع چندباره‌ی چرخ)
۲- در یک پروژه‌ی تحقیقاتی، بیشتر هزینه ها صرف راه‌های اشتباه می‌شود تا نهایتا راه درست کشف شود. هزینه‌ی این راه‌های اشتباه را مصرف‌کننده‌ی نهایی که همان جامعه باشد پرداخت می‌کند.(اشتباهی که اغلب وجود دارد این است که ما فکر می‌کنیم برای آزادسازی دانش، به اشتراک‌گذاری راه درست با دیگران کفایت می‌کند در حالیکه بیشتر هزینه‌های مالی و زمانی صرف شناخت راه‌های اشتباه می‌شوند)
۳- علم رباتیک به دلیل تازگی و وسعت بازار مصرف، بی‌نهایت پروژه‌ی تحقیقاتی را می‌تواند ایجاد کند که تا به امروز به دلیل محدودیت منابع صاحبان آن(چه مالی و چه علمی) به کندی در حال پیشرفت است. آنان به دلیل طمع زیاد، نه دانش خود را در اختیار جامعه قرار می‌دهند و نه خود می‌توانند تمامی زمینه‌های مصرفی علم رباتیک را پوشش دهند.
هزینه‌های تولید محصول نهایی
۱- نبود امکان رقابت. محصولات جدید معمولا با استفاده از ترکیب محصولات پیشین و اضافه کردن امکانات جدید، ساخته می‌شوند. ایجاد شرکت‌هایی که محصولات پیشرو تولید می‌کنند با توجه به نبود محصولات پیشین، بسیار هزینه‌بر است چرا که تنها نوع‌آوری کافی نیست. از این رو شرکت‌های انحصاری دانش تولید محصولات قبلی خود را در اختیار دیگر افراد و شرکت‌ها قرار نمی‌دهند تا بدین وسیله بتوانند اقتدار خود را در بازار تولید، حفظ کنند.
۲- افزایش هزینه‌های محصولات تولیدی. محصولات جدید بر روی شانه‌های محصولات قدیمی قرار می‌گیرند و در صورت انحصاری بودن محصولات، هزینه‌ی نهایی هر محصول برابر با مجموع هزینه‌های محصولات قدیمی و جدید است.
انتقال دانش به جامعه
بسیاری از دانش‌های مرتبط با علم رباتیک، در رده‌ی فوق محرمانه طبقه‌بندی شده و در اختیار افراد جامعه(صاحبان دانش – علاقه‌مندان دانش – نیازمندان دانش) قرار داده نمی‌شود. و با توجه به دلیل اول (بالا بودن هزینه‌ها) افراد مجبور به کار کردن در سیستم انحصاری هستند. افراد در سیستم انحصاری نمی‌توانند دانش خود را در اختیار جامعه قرار دهند. به همین دلیل سیستم آزاد برای انتقال دانش به جامعه شکل می‌گیرد.
کمک کردن افراد به یکدیگر
دانش رباتیک به روش انحصاری امکان کمک کردن افراد به یکدیگر را ندارد. به دلیل این که افراد در انحصار شرکت‌ها و دانشگاه‌ها می‌باشند و به افراد خارج از گروه خود نمی‌توانند کمک کنند. این عدم کمک کردن به دلیل انحصار شرکت‌ها و گروه‌هاست. در روش آزاد به جای انحصار دانش به نفع شرکت‌ها و گروه‌ها، مشارکت جامعه و آزاد بودن دانش به نفع افراد جامعه مطرح است پس در این روش خود به خود همه‌ی افراد می‌توانند به یکدیگر کمک کنند.
افزایش میزان تولیدات
در روش انحصاری به دلیل بالا بودن هزینه‌ها و محرمانه بودن دانش تنها شرکت‌های معدودی هستند که توانایی تولید محصول و تولید دانش در زمینهی رباتیک را دارا می‌باشند. و افراد زیادی هستند که به دلیل نداشتن امکانات در روش انحصاری توانایی تولید را ندارند. در روش آزاد به دلیل این که خود جامعه پشتوانه افراد جامعه می‌باشد با کاهش هزینه‌ها، انتقال دانش به جامعه و کمک کردن افراد به یکدیگر همه‌ی افراد توانایی تولید محصول و دانش را دارند و به این ترتیب میزان تولیدات افزایش می‌یابد.
رفع نیاز جامعه
به دلیل این که در روش آزاد خود جامعه هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده می‌باشد، محصول یا دانشی را تولید می‌کند که به آن نیاز داشته باشد. با توجه به دو دلیل آخر افزایش میزان تولیدات و رفع نیاز جامعه در روش رباتیک آزاد کیفیت و کمیت محصولات افزایش می‌یابد.
اهداف رباتیک آزاد
با توجه به نکاتی که در بالا و در مورد سیستم فعلی دانش توضیح داده شد، رباتیک آزاد قصد دارد تا به اهداف زیر دست پیدا کند:
- ایجاد یک بستر کامل از دانش آزاد در زمینهی رباتیک
- دردسترس جامعه قرار دادن دانش رباتیک که جزو دانش‌های پیشرفته و فوق محرمانه به حساب می‌آید.
- ایجاد شرایط فعالیت آزاد و فراتر از شرکت‌ها و کشورها برای متخصصین و علاقه‌مندان به دانش رباتیک به منظور تسهیل شرایط کار و جلوگیری از انحصارطلبی
- ارتباط مستقیم با جامعه، با اهداف و شناخت نیاز آن و همچنین در اختیار قرار دادن آخرین دستاورد‌های علمی و عملی در زمینهی دانش رباتیک
- به اشتراک‌گذاری دانش‌های تولید‌شده در زمینهی رباتیک با جامعه به منظور جلوگیری از تحمیل هزینه‌های موازی بی‌شماری(اختراع هزارباره‌ی چرخ) که شرکت‌های انحصاری ایجاد می‌کنند
- در اختیار گذاشتن نتیجه‌ی تحقیقات در زمینهی رباتیک چه آن‌ها که موفق شده و چه آن‌ها که شکست خورده است به منظور افزایش سرعت در پیشرفت دانش رباتیک و کم شدن هزینه‌های تحقیات و تولید
- ارزان‌قیمت کردن و غیر رقابتی کردن دانش رباتیک و در پی آن افزایش تولیدکنندگان محصولات مرتبط با دانش رباتیک و در نهایت استفاده‌ی روزافزون جامعه از محصولات تولیدی مرتبط با دانش رباتیک
- آموزش آزاد برای تمام افراد جامعه به منظور افزایش دانش جامعه‌ی رباتیک
- افزایش مشارکت افراد جامعه و ایجاد یک کامیونیتی آزاد در زمینهی دانش رباتیک
- تغییر سیستم مسابقات روبوکاپ از حالت رقابتی به سیستم مشارکتی
چگونگی پیاده‌سازی
با پیدا کردن چرایی پیدایش رباتیک آزاد و همچنین شناخت مشکلات فعلی پیش روی دانش رباتیک و برنامه‌ریزی درست برای رسیدن به اهداف رباتیک آزاد، می‌توان روند حرکتی رباتیک آزاد را برای تحقق قدم‌به‌قدم اهداف آن طراحی کرد.
مواردی که باید در پیاده‌سازی رباتیک آزاد رعایت شود
ایجاد یک جامعه‌ی آزاد
مانند بسیاری از فعالیت‌های آزاد (مثال نرم‌افزار آزاد) رباتیک آزاد نیز باید بر اساس جامعه (کامیونیتی بیس) باشد. در مورد چگونگی جامعه رباتیک آزاد می‌توان از ویژگی‌های جوامع نرم‌افزار آزاد در دنیا استفاده کرد. ویژگی افراد این جامعه نیز در قسمت پایانی نوشته شده است. نکته مهم در ابتدای کار بالا بردن کیفیت جامعه می‌باشد؛ به دلیل آشنا نبودن افراد با روش فعالیت در جوامع آزاد در ابتدای کار نمی‌توان کمیت افراد را بالا برد. در ابتدا باید سعی کرد یک بستر دانش آزاد در زمینهی رباتیک ایجاد کرد (حتی با تعداد افراد کم) و به تدریج با بالا بردن کیفیت کار، کمیت این جامعه و تعداد گروه‌های آزاد رباتیک را افزایش داد.
استفاده از مجوزهای آزاد
نکته‌ی مهم برای فعالیت به صورت آزاد استفاده از مجوزهای آزاد برای نرم‌افزار‌ها، سورسکدها و راهنماهاست. اول این که آزادی استفاده،مطالعه، کپی و تغییر به همه‌ی افراد داده شود و افرادی که سورسکدها را تغییر می‌دهند آن‌ها را به صورت آزاد منتشر کنند. مانند مجوزهای گنو.
آموزش آزاد رباتیک
آموزش رباتیک به صورت آزاد برای تمام افراد جامعه.
نکته‌ی مهم برای افزایش کیفیت و کمیت جامعه و فعالیت در زمینهی رباتیک آزاد، ایجاد امکان آموزشی برای همه‌ی افراد می باشد. به طوری که افراد از این سیستم یاد بگیرند و به این سیستم اضافه شوند و بعد از اضافه شدن به این سیستم به افراد جدید آموزش بدهند.
تامین هزینه‌ها
تامین هزینه‌ها با استفاده از حمایت‌های جامعه از فعالیت‌های علمی آزاد رباتیک
جامعه پشتوانه رباتیک آزاد است. ویژگی جوامع آزاد این است که خود جامعه نیاز خود را برطرف می‌کند و از افرادی که به رفع نیازها کمک می‌کنند حمایت می‌کند. در روش رباتیک آزاد ابتد هزینه‌ها کاهش می‌یابد(در قسمت‌های قبلی بررسی شد.). با کم شدن هزینه‌ها افراد جامعه به راحتی می‌توانند از فعالیت‌ها علمی آزاد حمایت کنند.
شفاف بودن فعالیت‌ها
شفاف بودن فعالیت‌ها یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رباتیک آزاد است. به دلیل این که افراد با آگاهی و اطمینان وارد گروه شوند و دوم این که جامعه برای تامین هزینه‌ها از فعالیت‌های گروه آگاهی داشته باشد.
ایجاد رسانه
ایجاد رسانه‌های قوی برای اطلاع‌رسانی و آموزش دانش رباتیک
یکی از موارد مهم برای پیاده‌سازی موارد بالا داشتن یک رسانه قوی و استفاده از ابزارهای اطلاع‌رسانی مناسب می‌باشد. با این ویژگی که بتوان به طور دقیق به دیگران آموزش داد. افراد خارج از گروه را با فعالیت‌ها گروه آشنا کرد. و از طریق این ابزار هماهنگی‌های گروه را انجام داد.
ابزاری که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد
- وب‌سایت برای گروه‌ها
- ویکی
- میلینگ لیست
- فروم
- وبلاگ
- وب‌سایت برای کامیونیتی
مستند سازی
مستندسازی فعالیت‌های گروه‌ها برای استفاده‌ی افراد جدید که عضو گروه‌های رباتیک آزاد می‌شوند
مستندسازی و انتقال مستندات در گروه‌های رباتیک آزاد به منظور شفاف بودن فعالیت‌ها و آموزش افراد جدید ضروری‌ست. به وسیله‌ی مستندسازی مسیر طی شده در اختیار افراد جدید قرار می‌گیرد.
مستندسازی و اشتراک مستندات از طریق رسانه‌هایی که در مورد قبلی بررسی شد انجام می‌شود.
نیاز و رفع نیاز
پیدا کردن نیاز علمی افراد جامعه‌ی رباتیک آزاد و رفع آن
فعالیتی سودمند است که نیازی را برطرف کند. پس در گروه‌های رباتیک آزاد قبل از هر گونه فعالیت باید ابتدا نیازسنجی شود و سپس فعالیتی‌هایی در جهت رفع نیاز انجام شود.
جایگاه افراد
افراد در گروه‌های رباتیک آزاد و در کل هر فعالیتی باید جایگاه مناسب خود را پیدا کنند. یعنی زمینه‌ای که در آن استعداد دارند و می‌توانند فعالیت کنند. اگر در گروه‌ها افراد در جایگاه خود نباشند، فعالیت گروه‌ها ضعیف می‌شود. با توجه به شفاف بودن فعالیت‌ها و آزاد بودن افراد در نوع فعالیت، افراد این جامعه ابتدا باید جایگاه خود را پیدا کرده و سپس به فعالیت می‌پردازند.
ویژگی گروه‌های رباتیک آزاد
ساختار گروه‌های انحصاری به این گونه است که یک نفر یه عنوان سرپرست، یک نفر به عنوان مسئول پروژه و سایر اعضا توسعه‌دهنده می‌باشند. با توجه به این که گروه‌های انحصاری در دانشگاه‌ها یا در شرکت‌های انحصاری فعالیت می‌کنند، سرپرست این گروه‌ها از دانشگاه یا از شرکت‌های انحصاری می‌باشد. شرکت‌ها و دانشگاه‌ها از این گروه‌ها حمایت و هزینه‌های آن‌ها را تامین می‌کنند زیرا توسعه‌دهندگان، محصولاتی را تولید می‌کنند که به نفع شرکت‌ها و یا دانشگاه‌ها است. به طوری که توسعه‌دهندگان در روش انحصاری، در خدمت شرکت‌ها و دانشگاه‌ها می‌باشند.
اما ساختار حمایت و تامین هزینه‌ها در روش آزاد متفاوت است.پیش‌تر بررسی کردیم که در این روش خود جامعه از گروه‌ها حمایت می‌کند. یعنی سرپرست (کارفرما)، مدیر پروژه و توسعه‌دهندگان جملگی از جامعه هستند. تامین هزینه به این گونه است که اگر جامعه به محصول و یا دانشی نیاز داشته باشد از آن حمایت کرده و آن را تولید می‌کند. افراد، دیگر در خدمت شرکت‌ها و دانشگاه‌ها نیستند. با توجه به این ویژگی، گروه‌های آزاد شکل می‌گیرند. حال سوال این‌جاست که اعضا در رباتیک آزاد بهتر است چه ویژگی‌هایی داشته باشند تا بتوان به این روش عمل کرد؟
ویژگی افراد در گروه‌های رباتیک آزاد
- نباید به دنبال ریاست بر دیگران باشیم. در این روش با توجه به مشارکت جامعه و تاکید بر آزادی نمی‌توان بر سایر اعضای گروه ریاست کرد. بلکه در این روش همکاری مطرح است یعنی هر فردی در گروه با توجه به منطق و استدلال و توانایی خود بخشی از کار را انجام می‌دهد. در گروه‌های آزاد بهتر است از دستور دادن به سایر افراد و اجبار آنان به انجام کار خودداری کرد. نکتهٔ بعدی این است که در روش آزاد، ریاست بر دیگران منظقی نیست. در روش‌های انحصاری، دانشگاه‌ها و یا شرکت‌ها با دارا بودن پول و امکانات بر سایر افراد ریاست می‌کنند و از آن‌ها محصول می‌خواهند اما در روش آزاد با توجه به تکیه بر جامعه، اعضا با توجه به نیازی که دارند خودشان امکانات و هزینه‌ی خود را تامین می‌کنند و نیازی به ریاست نیست.
- نباید در گروه‌های آزاد به دنبال رییس گشت. طبق توضیحاتی که در قبل داده شد، در گروه‌های آزاد ریاست وجود ندارد. در گروه‌های انحصاری یک نفر یا یک گروه تصمیم می‌گیرند و سایر اعضا از آن تصمیم اطاعت می‌کنند؛ اما در گروه‌های آزاد یک نفر و یا یک گروه خاص تصمیم‌گیرنده نیستند بلکه تمام افراد جامعه می‌توانند و بهتر نیز این است که در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت کنند. ویژگی مشترک تصمیم‌ها در گروه‌های آزاد این است که به نفع جامعه و به نفع خود افراد می‌باشد. فعالیت‌ها هم همین گونه شکل می‌گیرند. فرد یا گروهی از افراد احساس نیاز کرده و فعالیتی را آغاز می‌کنند و افراد دیگر تصمیم می‌گیرند که در این فعالیت مشارکت داشته باشند و یا نداشته باشند. در این جا ممکن است فعالیت‌ها و یا تصمیم‌های متفاوتی گرفته شود (با ویژگی به نفع خود و جامعه فعالیت کردن) که این متفاوت بودن نه تنها ایرادی ندارد بلکه باعث می شود فعالیت‌ها به شاخه‌های مختلفی تقسیم شوند.
- هر کاری که در گروه‌های آزاد انجام می‌دهیم به نفع خودمان است. درست‌تر این است که افراد با این دیدگاه گروه‌های آزاد را تشکیل داده و یا به گروه‌های آزاد اضافه شوند. این دیدگاه باعث می‌شود که فعالیت‌ها با اشتیاق بیشتری صورت بگیرد و بر سر افراد، منتی گذاشته نشود.
- تواضع. لازمهٔ رشد بیشتر و سریعتر در گروه های آزاد، ایجاد چرخهٔ آگاهی است و این میسر نیست مگر با انتقال دانش به افراد دیگر و احساس مسئولیت نسبت به آنان. در روبوتیک آزاد ما به دو دسته آگاهی نیازمندیم:
۱- توضیح فلسفی رباتیک آزاد ۲- آموزش فنی به دیگر اعضا و به طور کل جامعه (پاسخ به سوالات). اگر افراد گروه‌ها متواضع نباشند نمی‌توانند به راحتی این‌گونه عمل کنند. نکتهٔ دیگر این که در رباتیک آزاد فعالیت‌ها بر اساس نیاز جامعه شکل می‌گیرد. گاهی اوقات این نیازها باعث می‌شود پروژه‌های کوچک انجام داده شود. ویژگی تواضع باعث می‌شود که اعضا به این پروژه‌ها کمک کنند و یا این که نسبت به این گونه فعالیت‌ها جبهه‌گیری نکنند.
- نباید در گروه‌های آزاد منفعل بود. در گروه‌های آزاد باید تصمیم گرفت. اگر نظر فردی با نظر دیگری متفاوت است باید نظر متفاوت را بیان کرد. اگر سوالی ایجا می شود باید پرسیده شود. و در کل نسبت به تمام فعالیت‌ها باید بر اساس منطق واکنش نشان داد
جامعه
صاحبان دانش
افرادی که در زمینهی رباتیک دانش کسب کرده‌اند و در این زمینه فعالیت می‌کنند. این افراد برای گسترش دانش خود و جامعه باید دانش خود را به افراد نیازمند دانش آموزش دهند. فعالیت صاحبان دانش در زمینهی رباتیک باید به نحوی باشد که مطالب علمی و مستنداتی که در حین کار به دست آورده‌اند، در اختیار همه‌ی افراد قرار بگیرد (شیوه‌ی این کار در چگونگی پیاده‌سازی بررسی شد.).
علاقه‌مندان دانش
این افراد در جامعه به دلیل علاقه‌ای که به دانش رباتیک دارند، از پروژه‌ها و مستنداتی که ارائه می‌شود به صورت‌های مختلف حمایت می‌کنند. این دسته از افراد بیشتر مصرف‌کننده‌ی دانش می‌باشند. و در اصل دنبال‌کننده‌ی حرفه‌ای دانش رباتیک هستند.
نیازمندان دانش
افرادی که به دانش رباتیک و محصولات این دانش نیاز دارند. در این قسمت دو نوع نیاز مطرح است. یک- نیاز به یادگیری دانش. دو- نیاز به بهره‌برداری از تولیدات دانش. افراد دسته‌ی اول به وسیله‌ی صاحبان دانش آموزش داده می‌شوند و سپس این افراد صاحب دانش شده و به افراد دیگر آموزش می‌دهند. به این ترتیب، یک چرخه‌ی آموزش توسط جامعه ایجاد می‌شود. افراد دسته‌ی دوم با مشاهده‌ی فعالیت‌های گروه‌های آزاد (در قسمت چگونگی پیاده‌سازی توضیح داده شده که فعالیت‌ها با شفافیت انجام می شود) بر اساس نیاز خود، از تولیدات این گروه‌ها حمایت می‌کنند و در عوض گروه‌ها با تولید محصولات به افراد حامی امکان بهره‌برداری را می‌دهند.
روش‌های حمایت از گروه‌ها
با توجه به توضیحات بخش‌های قبلی افراد علاقه‌مند و نیازمند می‌توانند به جامعه‌ی رباتیک آزاد اضافه شوند و از گروه‌های مختلف این جامعه حمایت کنند. رفع نیاز علمی مهم‌ترین قسمت رباتیک آزاد می‌باشد که در قسمت چگونگی پیاده‌سازی توضیح داده شد. در ادامه سایر نیازهایی که خود افراد جامعه آن را برطرف می‌کنند نوشته شده‌است:
- تامین امکانات اولیه
- محل برگزاری جلسات گروه‌ها
- مجهز به اینترنت
- مجهز به ویدئوپروژکتور
- مجهز به پرینتر
- تامین هزینه‌های گروه‌ها
- هزینه‌ی تولیدات نرم‌افزاری
- هزینه‌ی تولید محصولات
