تصمیم‌گیری در دانش آزاد
دانش آزاد نه تنها در ماهیت با سیستم انحصاری متفاوت است؛ بلکه این تفاوت در اغلب زمینه‌های رفتاری جامعه نیز وجود دارد. از این رو برای افرادی که به تازگی با سیستم دانش آزاد آشنا می‌شوند، شناخت تفاوت‌های این سیستم با سیستم فعلی (انحصاری) لازم است.
یکی از این زمینه‌ها، چگونگی تصمیم‌گیری است. به طور خلاصه می‌توان از دیکتاتوری ،دموکراسی و شبه‌کمونیست به عنوان روش‌های تصمیم‌گیری فعلی نام برد. در این صفحه بررسی مختصری بر روی این‌گونه روش‌ها انجام می‌دهیم و سپس روش تصمیم‌گیری دانش آزاد را معرفی می‌کنیم. روش تصمیم‌گیری در دانش آزاد را به طور خلاصه می‌توان انتقال دانش و آزادی به حوزهٔ تصمیم‌گیری تعریف کرد و نزدیک‌ترین نامی که برای آن وجود دارد ،اجماع است که به طور دقیق‌تر می‌توان گفت: تلاش در رسیدن به اجماع با تکیه بر آ گاهی.
وقتی سیستمی دیکتاتوری است، تصمیم‌گیری بسیار راحت است. هر چه فرد یا سیستم دیکتاتور انتخاب کند، انجام خواهد شد.
وقتی سیستمی دموکراسی است، تصمیم‌گیری راحت است. با یک رأی‌گیری، هر چه جمع انتخاب کند، انتخاب خواهد شد ولی اجرای آن تصمیم مشکل است، زیرا در عمل آن گروهی که در رای‌گیری شکست خورده‌اند با گروه پیروز مشارکت نمی‌کنند چون هنوز تصمیم خود را درست می‌دانند.
در سیستم‌های شبه‌کمونیست تصمیم‌گیری براساس افراد اصلی و اهداف سیستم اتفاق خواهد افتاد.
اما سیستم تصمیم‌گیری در دانش آزاد چگونه خواهد بود؟ برای رسیدن به پاسخ می‌توانیم مسیر طی شدهٔ دانش آزاد را بررسی کنیم و نقاط تفاوت دانش آزاد را با سیستم‌های دیگر بررسی کنیم و سیستم رای‌گیری جدیدی را ایجاد کنیم.
محتویات
سیستم‌های تصمیم‌گیری فعلی
سیستم‌های موجود در ایده‌آل‌ترین حالت خود بررسی می‌شوند، حالت غیر ایده‌آل این سیستم‌ها، سیستم‌های مستبد یا ناکارآمد است که بحث در مورد آن‌ها در این مقاله نمی‌گنجد.
دیکتاتوری
در این سیستم، تصمیم‌ها بر اساس نظر یک فرد و یا گروه محدودی از افراد گرفته می‌شود؛ و افرادی که این سیستم را قبول کرده‌اند موظف به اجرای تصمیم‌های آن فرد و یا گروه محدود هستند، هر چند تصمیم‌های گرفته‌شده خوشایند افراد نباشد.
مزایا
- در این سیستم، تمام نیروی اجتماع بر روی یک مسیر و هدف خواهد بود و انشعاب (fork شدن پروژه‌ها و به دنبال آن تقسیم جامعه) وجود نخواهد داشت.
- سرعت تصمیم‌گیری در این سیستم بالا است.
معایب
- چون در این سیستم یک فرد یا گروهی محدود از افراد، به تنهایی تصمیم می‌گیرند و هیچ فرد و گروه محدودی از افراد (اغلب) به تنهایی کامل نیستند، سیستم دیکتاتور نمی‌تواند بهترین انتخاب‌ها را انجام دهد.
- در این سیستم اکثر افراد جامعه احساس نارضایتی می‌کنند، زیرا بدون دلیل، حق دخالت در تصمیم‌های سیستم را ندارند.
- در این سیستم چون عدهٔ خاصی تصمیم می‌گیرند و علت تصمیم خود را به جامعه منتقل نمی‌کنند (به وجود آمدن فقر دانش در جامعه)، دیگر اعضای جامعه دچار ضعف تصمیم‌گیری می‌شوند و در صورت بروز مشکل برای سیستم تصمیم‌گیرنده، جامعه از هم خواهد پاشید.
- امکان دارد تصمیم‌های گرفته‌شده، خوشایند اکثر افراد نباشد، و این قضیه باعث نارضایتی افراد از سیستم می‌شود.
- به دلیل این که در این سیستم انشعاب (تقسیم جامعه بر اساس تصمیم‌های متفاوت) وجود ندارد، هر کس بخواهد تصمیم متفاوتی بگیرد، از جامعه حذف می‌شود.
دموکراسی
در این سیستم تصمیم‌ها بر اساس نظر اکثریت افراد گرفته می‌شود؛ و افرادی که این سیستم را قبول کرده‌اند موظف به اجرای تصمیم‌های گرفته‌شده توسط اکثریت هستند، هر چند تصمیم‌های گرفته‌شده خوشایند همهٔ افراد نباشد.
مزایا
- همهٔ افراد در تصمیم‌گیری دخالت می‌کنند و این رضایت همگانی را فراهم می‌کند.
- سرعت تصمیم‌گیری در این سیستم به اندازهٔ دیکتاتوری نیست ولی باز هم به نسبت سریع است.
معایب
- در این سیستم همهٔ افراد بدون در نظر گرفتن توانایی‌های فردی، به یک اندازه حق تصمیم‌گیری دارند.
- به علت نادانی جمعی (هر وقت افرادی با توانایی‌های متفاوت بخواهند در مورد یک مسأله تصمیم‌گیری کنند، سطح دانایی جامعه از سطح دانایی جمع متخصصین پایین‌تر خواهد بود) همیشه بدترین تصمیم‌ها با این روش گرفته خواهد شد.
- به علت نادانی جمعی، تبلیغات می‌تواند تعیین‌کنندهٔ نتیجهٔ تصمیم‌گیری باشد.
- در این سیستم اگر تصمیم گروهی از افراد با تصمیم اکثریت متفاوت باشد، آن‌ها نمی‌توانند به تصمیم خود عمل کنند، و اگر بخواهند به تصمیم خود عمل کنند، ناگزیر از جامعه حذف می‌شوند.
شبه‌کمونیست
در این سیستم‌ها، تصمیم‌گیری براساس افراد اصلی و اهداف سیستم اتفاق خواهد افتاد؛ و افرادی که این سیستم را قبول کرده‌اند، موظف به اجرای تصمیم‌های گرفته‌شده بر اساس افراد اصلی و اهداف سیستم هستند؛ و افرادی که اهداف سیستم را قبول نکرده‌اند نمی‌توانند در این سیستم وارد شوند و کاری انجام بدهند.
مزایا
- پایبندی به اصول ایجاد سیستم و استفاده از افرادی که بیشترین زحمت را برای ایجاد و پیشرفت سیستم کشیده‌اند.
معایب
- اهمیت ندادن به خواست سیستم‌های مخالف خود.
- شرکت نکردن افراد جدید در تصمیم گیری.
- بسته بودن اصول گروه و مشکل بروزرسانی اهداف سیستم.
سیستم تصمیم‌گیری دانش آزاد
موارد بالا فقط بررسی تعدادی از مزایا و معایب سیستم‌های فعلی بود. در ادامه توضیحاتی در مورد سیستم تصمیم‌گیری دانش آزاد نوشته شده‌است و در آخر ویژگی‌های سیستم تصمیم‌گیری دانش آزاد بررسی می‌شود.
آزادی
اصل اساسی در دانش آزاد، آزاد بودن همهٔ افراد برای گرفتن تصمیم‌های مختلف است یعنی اگر جامعه از ۱۰ نفر تشکیل شده باشد، سیستم می‌تواند ۱۰ تصمیم مختلف بگیرد.
برای حل این مشکل و اتحاد بیشتر و کسب نتایج بهتر، همیشه سعی می‌شود، روشی برای کم‌کردن اختلاف عقیده در بین افراد جامعه و رسیدن به اجماع در سیستم پیاده‌سازی شود. به طور مثال بین ۱۰ نفر بعد از بحث و تبادل نظر و بیان استدلال‌های منطقی، ۸ نفر به یک تصمیم واحد می‌رسند، و به آن تصمیم عمل می‌کنند و ۲ نفر باقی‌مانده جداگانه به تصمیم‌های خود عمل می‌کنند.
رفاقت = نبود رقابت
در دانش آزاد، رقابت وجود ندارد یعنی به طور مثال بین ۱۰ نفر، ۲ نفری که به تنهایی تصمیم گرفته‌اند و ۸ نفری که با هم تصمیم مشترک گرفته‌اند برای اثبات تصمیم خود با هم رقابت نمی‌کنند. دلیل این امر این است که اولاً تصمیم‌های انسانی همیشه دارای کمبود است و هیچ‌وقت یک تصمیم کامل‌ترین تصمیم نیست و دوماً تعدد افراد نشان‌دهندهٔ برتری تصمیم نیست و ممکن است تصمیم یکی از آن دو نفر بهتر از تصمیم گروه ۸ نفری باشد ولی به علت کمتر بودن توان اجرایی، نتواند به سرعت تصمیم دیگران رشد کند.
دانش
دانش آزاد بر پایهٔ آزادی دانش بنا نهاده شده است؛ از این رو لازم است افراد دو عامل مهم دانش و آزادی را همیشه در نحوهٔ انتخاب‌های خود حفظ کند.
در مورد آزادی پیشتر صحبت کردیم. در اینجا عامل دیگر یعنی دانش را بررسی می‌کنیم که باعث کامل شدن روش تصمیم‌گیری دانش آزاد خواهد شد.
روشی که در دانش آزاد برای یکسان‌سازی انتخاب‌های افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد، بحث و گفتگو میان افراد جامعه برای بررسی علل درست یا غلط بودن انتخاب‌های مختلف است.
دونکته:
- تعداد نامحدود کاربران دانش آزاد و آزادی در اظهار نظر کاربران، شرایط را برای بحث و گفتگو در جامعهٔ دانش آزاد راحت‌تر از جوامع دیگر کرده است. از این رو به راحتی درست یا غلط بودن تصمیم‌ها بررسی می‌شود و احتمال این که تصمیم بهتری گرفته شود، بالاتر از سایر سیستم‌ها است.
- در هر جامعه‌ای افرادی وجود دارند که با وجود تمام بررسی‌های منطقی، باز هم انتخاب فردی خود را ترجیح می‌دهند. در دانش آزاد این افراد محدود نمی‌شوند و می‌توانند انتخاب خود را داشته باشند.
جمع‌بندی
- دانش آزاد نمی‌تواند آزادی افراد را محدود کند، از این رو هر فرد می‌تواند انتخاب خود را داشته باشد.
- دانش آزاد نمی‌تواند بر مبنای روش‌های غیر دانش‌بنیان اقدام به تصمیم‌گیری کند، از این رو تنها روش اتحاد آرا در دانش آزاد، بحث و گفتگو است.
- انتخاب‌های مختلف با یکدیگر رقابت نمی‌کنند، از این رو هر لحظه امکان جایگزینی یا ترکیب انتخاب‌های مختلف وجود خواهد داشت.
مزایا
- هر شخص می‌تواند انتخاب خود را داشته باشد و این کامل‌ترین سیستم رضایت روانی است.
- انتخاب‌ها بر اساس دانش و توسط همهٔ افراد (متخصصین و سایر افراد) تحلیل می‌شود و تبلیغات نقش چندانی بر روی انتخاب‌ها نخواهد داشت.
- هر لحظه امکان تغییر انتخاب برای افراد وجود دارد.
- افزایش انتخاب‌ها باعث افزایش تجربه و امتحان روش‌های موازی می‌شود.
معایب
- افزایش انتخاب‌ها باعث کاهش قدرت پیشرفت هر انتخاب می‌شود.
- بحث و گفتگو و بررسی انتخاب‌ها، سرعت تصمیم‌گیری و راحتی آن را کاهش می‌دهد.
- در جوامع امروزی بحث و گفتگو اختلاف نظر بوجود می‌آورد و کاربران را از یکدیگر ناراحت می‌کند و این باوجودی که مشکل دانش آزاد نیست اما بحث و گفتگو در دانش آزاد ممکن است باعث ناراحتی کاربران شود.
جدول مقایسهٔ روش‌های مختلف تصمیم‌گیری
این جدول بر اساس توضیحات مطرح‌شده در این مقاله ایجاد شده است.
| ویژگی‌ها | دیکتاتوری | دموکراسی | شبه‌کمونیست | دانش آزاد |
| تصمیم‌گیرنده | یک نفر یا گروه محدودی از افراد | همهٔ افراد | افراد اصلی سیستم | همهٔ افراد |
| ویژگی تصمیم‌گیرنده | مقتدرترین فرد | افرادی که در اکثریت هستند | پایبند به اهداف سیستم | همهٔ افراد در تصمیم‌گیری با هم برابر هستند |
| آزادی افراد | غیرآزادترین سیستم | از نظر تصمیم‌گیری: آزاد از نظر اجرای تصمیم: غیرآزاد |
غیرآزاد | از نظر تصمیم‌گیری: آزاد از نظر اجرای تصمیم: آزاد |
| سرعت تصمیم‌گیری | سریع‌ترین سیستم | سریع | سریع | تصمیم‌گیری در این سیستم به علت بحث در جامعه، نسبت به سایر سیستم‌ها زمان بیشتری می‌برد |
| رضایت افراد | اکثریت افراد: ناراضی | اقلیت افراد: ناراضی | افراد جدید:ناراضی افراد دارای آرای متفاوت: ناراضی |
به علت عدم اجبار و توانایی مشارکت همهٔ افراد، رضایت همه تأمین می‌شود |
| میزان خوب بودن تصمیم | در بیشتر مواقع، تصمیم‌های بدی با این روش گرفته می‌شود | در بیشتر مواقع بدترین تصمیم‌ها با این روش گرفته می‌شود | بستگی به اصول و اهداف سیستم دارد | به دلیل پویا بودن جامعه و افزایش انتخاب‌ها، احتمال این که بهترین تصمیم‌ها با این روش گرفته شود، از سایر روش‌ها بیشتر است |
| اثرگذاری تبلیغات | برای جلب رضایت افراد جامعه تبلیغات انجام می‌شود | تبلیغات می‌تواند تعیین‌کنندهٔ تصمیم باشد | برای جلب رضایت افراد جامعه تبلیغات انجام می‌شود | تبلیغات نقش چندانی ندارد |
